خانم دکتر ، من تا زمانی که چند تا عمل جراحی زیبایی انجام ندم حالم خوب نیست و توی روابطم هم موفق نیستم

می خواهم جراحی زیبایی انجام بدهم

شاید این ها عباراتی هستند که معمولا یک روان شناس بالینی که روان شناس روابط باشد در طول روز با آن ها مواجه شود.اختلال خودزشت انگاری ، موضوع مقاله حاضر است. شاید شما هم راجع به  مراجعینی از خانم ها و آقایان که از وضعیت ظاهری خود ناراضی هستند و به دنبال انجام جراحی ها ی زیبایی می روند شنیده باشید، وقتی از آن ها می پرسیم که چرا تمام وقت خود را به مشغله ذهنی درباره ایرادهای ظاهری خود اختصاص می دهند ، عنوان می کنند که در روابط خود موفق نیستند ، خیانت دیده اند و معمولا در مناسبات اجتماعی نمی توانند اعتماد به نفس داشته باشند و علت تمام این مشکلات را نقص های ظاهری خودشان می دانند . در این بخش به اختلال بد شکل انگاری بدن می پردازیم.

انتظارات غیر واقعی از خود

زمانی که من از آن ها سوال می پرسم که آیا در اطراف خودت آدم های موفق در روابط و کسب و کار و تعاملات اجتماعی را می بینی ؟ پاسخ می دهد : آری . و من از او می پرسم چند نفر از آن ها از نظر خودت به لحاظ ظاهری بی عیب و نقص هستند و زیبایی تمام و کمال دارند؟ پاسخ می دهد هیچ کدام . هیچ کدامشان به معنی واقعی کلمه کامل نیستند و البته در ظاهرشان نقص هایی وجود دارد .و جالب است که این فرد نمی تواند به این سوال پاسخ بدهد که چرا تا این اندازه به خودش سخت گرفته است؟ چرا دیگران برای موفق بودن ، دوست داشتن و دوست داشته شدن نیازی به کامل بودن و تمام عیار زیبا بودن نداشته اند اما این فرد فکر می کند که نمی تواند بدون انجام جراحی های زیبایی دستاورد ها و موفقیت هایی داشته باشد؟
در چنین مواردی است که پرداختن به دنیای ذهنی افراد ، اهمیت پیدا می کند . من همیشه به مراجعینم تاکید می کنم که خیلی زیاد به این بیت زیبای مولوی ، علاقه مند هستم :

بیرون ز تونیست هر چه در عالم هست  ****  در خود بطلب هر آنچه خواهی که تویی

استفاده از تکنیک استاندارد دوگانه به خوبی این مطلب را نشان می دهد که شخص استانداردهایی را برای خودش قرار داده و باید و نباید هایی را برای خودش تعیین کرده که ممکن است برای اطرافیان و دوستانش قرار ندهد و این نشان دهنده این مطلب است که بایستی در دنیای ذهنی این افراد کاوش بیشتری صورت بگیرد.

چرا بعضی از افراد از ظاهر خود ناراضی هستند ؟

افراد به دلایل مختلفی می توانند از ظاهر خود ناراضی باشند ، که به چند نمونه از آن ها اشاره می کنم:

اختلال بد ریختی بدن :

این اختلال روانی زیر مجموعه اختلال وسواس است . همانطور که یک فرد مبتلا به وسواس ممکن است به شمارش یا شستشوی تکراری روی بیاورد در بسیاری از افراد نیز اختلال وسواس به صورت حساسیت های افراطی به نواقص صورت و اندام بروز پیدا می کند . این افراد در زندگی روزمره دل مشغولی های فراوانی با ظاهر خود پیدا می کنند ، بعضی از آنان به آینه معتاد می شوند و بعضی از آنان از آینه فراری می شوند و نمی خواهند خودشان را در آینه مشاهده کنند . یکی از دلایلی که به روان شناس روابط مراجعه می کنند این است که روابط اجتماعی و عاطفی آن ها به شدت مختل می شود ، آن ها نگران هستند که مبادا دیگران متوجه نقص ها و عیوب ظاهری شان شوند و به همین دلیل یک سبک زندگی منزوی و به دور از روابط را انتخاب می کنند و یا برای پوشاندن عیوب خیالی خود مجبور می شوند که به شکلی عجیب و غریب لباس بپوشند و همین روابط اجتماعی آنان را تحت تاثیر قرار می دهد . افرادی که مبتلا به اختلال خودزشت انگاری بدن هستند ، معمولا به جراحان زیبایی متعددی مراجعه می کنند و خودشان را به تیغ جراحی می سپارند اما نکته غم انگیز اینجاست که متاسفانه بسیاری از آنان باز هم از اعمال جراحی زیبایی راضی نیستند و مجددا ایراد جدیدی را به ظاهر خود وارد می کنند و همین سبب می شود که در یک چرخه باطل قرار بگیرند .

رابطه بین دوران کودکی فرد و اختلال بد شکل انگاری بدن

روان شناسان بالینی همیشه تاکید داشته اند که دوران کودکی یک فرد نقشی بسیار تاثیر گذار و خیلی مواقع ، تاثیری مادام العمر بر شخصیت و ذهن و سرنوشت او خواهد داشت . آنچه یک کودک می بیند و می شنوند و سبکی که با او تعامل و رفتار می شود ، نقشی بسیار تعیین کننده خواهد داشت . ما می توانیم ریشه های بیشتر اختلالات روانی را در کودکی افراد پیدا کنیم که البته اختلال خودزشت انگاری بدن هم مستثنی از این مورد نیست.

متاسفانه زیاد می بینیم و می شنویم که بعضی از والدین و بزرگ تر ها به روش درستی با کودک صحبت نمی کنند و به علت این که روش های فرزند پروری را نمی دانند و یا به علت این که مهارت های مدیریت خشم را ندارد و یا متاسفانه به خاطر اینکه از اختلالات روانی خاصی رنج می برند ، در هنگام عصبانیت و یا به خیال خودشان تربیت فرزند ، از لحنی کوبنده و انتقاد گر استفاده می کنند و یا حتی مشکلات ظاهری کودک و نوجوان را به رخ او می کشند و به او گوشزد می کنند . آن ها در اغلب موارد کودک یا نوجوان خود را در زمینه توانایی ، برتری و جذابیت با کودکان و نوجوانان دیگر مقایسه می کنند و این سبب می شود که کودک یا نوجوان این باور هسته ای را پیدا کند که ارزش وجودی او بر اساس زیبایی و وجود یا عدم وجود نقص در ظاهرش ارزیابی می شود و همین رفتارها و سبک های نادرست فرزند پروری ریشه های اختلال خودزشت انگاری بدن را در فرد ایجاد می کند.

رابطه بین روابط ناموفق و خیانت دیدن و اختلال بدشکل انگاری بدن

این مورد آخر برای یک روان شناس روابط ، کاملا آشناست . در جلسات درمانی با افراد زیادی روبه رو می شویم که به تازگی یا مدت ها قبل یک رابطه ناموفق را تجربه کرده اند و حتی متاسفانه از طرف مقابل خود خیانت دیده اند . در چنین شرایطی معمولا عزت نفس این افراد کاهش می یابد و آن ها به دنبال یک پاسخ برای این سوال هستند که چرا رابطه عاطفی شان با شکست مواجه شد و چرا خیانت دیدند؟
خب شکست یک رابطه عاطفی ، یا به علت اشتباهات خود این فرد در رابطه بوده و یا به علت مشکلات طرف مقابل . در بسیاری از موارد ، به علت اینکه تغییر رفتار و تغییر شخصیت بسیار سخت و تهدید کننده است – حتی سخت تر از تغییر دادن ظاهر و قیافه – افراد ، تمایل دارند که دلیل شکست این رابطه را اینگونه بیان کنند که به اندازه کافی جذاب نبوده اند و نتوانسته اند طرف مقابل را عاشق و شیفته خود شان کنند ، آن ها حاضر نیستند به ایراد ها و مشکلاتی که به رفتارها و ذهنیت های آنان مربوط می شود توجه کنند و به دنبال آموزش مهارت هایی بروند که در رابطه قبلی از آن بی بهره بوده اند .

در واقع این افراد به اشتباه فکر می کنند که زیبایی همان جذابیت است و این زیبایی است که آن ها را جذاب می کند و موجب موفقیت در روابطشان می شود. در صورتی که زیبایی و جذابیت دو مفهوم کاملا متفاوت هستند . زیبایی تنها یکی از صفات شخص است و از آن جایی که افراد به محرک های بیرونی برای مد ت زمان کوتاهی پاسخ می دهند و سپس آن محرک ها موجب عادت کردن یا خو گیری در آن ها می شود ، زیبایی هم مقوله ایست که پس از مدتی برای طرف مقابل عادی می شود و شخص مقابل به آن خو می گیرد و به همین دلیل بعد از مدتی طرف مقابل آن شور و هیجان اولیه را نخواهد داشت .اما جذابیت یک مهارت است که می تواند تمام وجود یک فرد را در بر بگیرد ، و این جذابیت است که می تواند در موفقیت یک رابطه عاطفی سهم بسزایی را ایفا کند . بر خلاف اینکه افراد کار زیادی برای تغییر ظاهر خود نمی توانند انجام بدهند اما جذابیت یک مهارت است که افراد نیاز دارند که آن را آموزش ببینند. و دقیقا افرادی را که ما می بینیم که از نظر زیبایی متوسط هستند ویا حتی زیبا نیستند اما روابط موفقی را تجربه می کنند ، آن هایی هستند که آموخته اند چگونه جذاب باشند .
از طرفی در پایان یک رابطه ناموفق و یا جدایی در اثر خیانت ، گاهی وقت ها افراد به جای اینکه نگرش خود را اصلاح کنند و ایراد ها و حتی اختلالات روانی و رفتاری طرف مقابل را که نتوانسته متعهد باشد و دست به خیانت زده را ببینند ، همه این مشکلات را درون فکنی کرده و طرف مقابل را بی عیب و ایراد می دانند و همه مشکلات را به خودشان نسبت می دهند . از نظر یک روان شناس روابط ، این ها افرادی هستند که متاسفانه قبل از ورود به روابط عاطفی ، اعتماد به نفس پایینی دارند و چنین رویدادهایی نیز به مشکلات آنان شدت می بخشد و اعتماد به نفس آنها را بیشتر کاهش می دهد. در واقع اگر فردی پتانسیل و آمادگی ابتلا به اختلال خودزشت انگاری بدن را داشته باشد و در بک رابطه مسموم قرار بگیرد که در آن رابطه دائما نقاط ضعف ظاهری او به او گوشزد شود ، و یا از طرف مقابل خیانت ببیند  ریسک ابتلا به این اختلال خودزشت انگاری بدن در او افزایش می یابد.

در نهایت ، آیا جراحی زیبایی به درمان اختلال بد شکل انگاری بدن کمکی می کند ؟

در این جا نمی توانیم یک توصیه واحد و مشترک برای افراد با شرایط متفاوت ارائه کنیم . اما از نظر یک روان شناس روابط ، افراد نباید احساس ارزشمند بودن خود را منوط به تغییرات ظاهری کنند ، چون عزت نفس و موفقیت ناشی از آن چیزی است که بایستی از درون فرد ساطع شود و اگر احساس عزت نفس در یک فرد ، به هر رویداد یا عامل بیرونی بستگی پیدا کند ، یک عزت نفس کاذب خواهد بود که گذرا و موقتی است.

اختلال خودزشت انگاری بدن ،یک اختلال روانی زیرمجموعه اختلال وسواس-اجبار است . فرد مبتلا به اختلال بد ریختی بدن ، ایرادهای ظاهری خود را اغراق می کند و یا ایراد هایی را قائل می شود که برای دیگران مشهود نیست و این با زندگی روزمره مفید و موثر فرد تداخل ایجاد میکند.

چگونه اختلال بدریختی بدن را درمان کنیم ؟

بسیاری از افراد عنوان می کنند که برای حل شدن مشکل اختلال خودزشت انگاری بدن، تلاش ها ی زیادی را انجام داده اند . حتی داروهای درمان کننده وسواس مصرف کرده اند و جلسات مشاوره و روان درمانی را گذرانده اما نتیجه دلخواه را دریافت نکرده اند.

دکتر ملینا شیرانی به عنوان یک نمایش درمانگر ، به شما توصیه می کند که اگر به دنبال یک درمان قدرتمند و تاثیر گذار برای کاهش انتقاد به خود و افزایش عزت نفس و اعتماد به نفستان هستید ، می توانید در جلسات نمایش درمانی ، شرکت کنید و از فواید آن بهره مند شوید . فراموش نکنید که زندگی واقعی ما هم یک نمایش است که هر کدام از ما کارگردان و بازیگران آن هستیم . برای این که در جلسات نمایش درمانی شرکت کنید نیازی نیست که در بازیگری سررشته داشته باشید ، این درمان زیبا و قدرتمند طوری طراحی شده که می تواند برای افراد اثر بخش و نجات دهنده باشد.شرکت در جلسا ت نمایش درمانی به شما کمک می کند که ذهن خود را از خاطرات ، انتقادها و موارد ناخوشایند گذشته ، پالایش دهید ، و بتوانید سبک جدید و زیباتری از زندگی کردن را بیاموزید ، جلسات نمایش درمانی محدود به مکالمات بین درمانگر و شما نیست بلکه کمک می کند تا شما به صورت عملی تغییرات لازم و مطلوب را در ذهنیت و رفتار خود ایجاد نمایید .
در روزهای جاری به خاطر محدودیت های مربوط به کرونا ، جلسات نمایش درمانی برگزار نمی شود اما به زودی پس از اتمام این بحران ، همچون گذشته جلسات ما برگزار خواهند شد . علاقه مندان عزیز می توانند در سایت ما روی دکمه سمینارها و کارگاه ها  کلیک کنند و در آینده از تاریخ و ساعت برگزاری جلسات ، اطلاع کسب نموده وثبت نام کنند.
ملینا شیرانی
متخصص روان شناسی بالینی – اصفهان